Tôi vừa đi một
vòng các nơi, lên Tây Bắc, về Tây
Nguyên, từ đây theo đường biên giới đến Campuchia,
qua tận Thái Lan rồi đáp máy bay trở lại Việt Nam.
Nơi đâu cũng nghe đầy nỗi bức xúc về sự kiện
bô-xít Tây nguyên của người Việt trong lẫn
ngoài nước. Ở một vùng sâu vùng xa, khi
nói chuyện với một người dân tộc Nùng, tôi
gợi ý về cái tên bô-xít Tây
Nguyên thì người ấy không biết. Nhưng khi nói
đến cái vụ mà Tướng Giáp đã phản đối
thì ông ấy nhanh mồm “à, thì ra cái
vụ mà cái bụng Đại Tướng mình không ưng
nhưng cụ Nông vẫn quyết làm theo Tàu”. Có
nhiều người biết rất rõ sự việc, cũng không ít
người chỉ biết loáng thoáng nhưng kỳ lạ là bất
chấp mức độ hiểu biết đa số đều phản đối, bức xúc bằng những lời
như “mấy ổng chừ cái chi cũng bán”, “hậu quả thì
thế hệ sau lãnh chứ các vị và con cháu
các vị có làm sao đâu”, “đó có
khác gì là bán nước”, “lịch sử sẽ ô
danh mấy tay chóp bu hiện giờ đến muôn đời”, “khi
già muốn hồi hương về nước chắc cũng chẳng còn miếng đất
mà chôn”, “giới trí thức lên tiếng đang bị
chụp mũ và sỉ nhục”, Còn nhiều chuyện mà hôm
nay không có thời gian để kể, nhưng chung quy tôi
cho rằng Đảng đã đi một nước cờ sai lầm nhất: tự đào mồ
chôn mình như cách nói của một người
uyên bác mà tôi có dịp trao đổi.
Sự kiện bô xít
Tây Nguyên giờ đây không chỉ làm
phân rã lòng dân ở mọi thành phần
mà còn gây chia rẽ sâu sắc giới chóp
bu cầm quyền và đang tạo dần nên một thế trận quyền lực
mới trong BCT. Ông Mạnh và ông Dũng đã từng
đối đầu nhau quyết liệt thì giờ đây nhờ vụ này
mà đang xít lại gần nhau, cùng với Chủ Tịch Quốc
hội Nguyễn Phú Trọng đang dần hình thành nên
một phe cánh thân Trung Quốc để ủng hộ các
chính sách về bô-xít Tây Nguyên
có lợi nhất cho Trung Quốc. Trong khi đó, ông Sang
đang từ chỗ cùng hành động với ông Mạnh thì
nay lại cùng với ông Triết xoay chuyển quyết sách
về vấn đề này sao cho ít bị ảnh hưởng bởi Trung Quốc
nhất. Ông Sang và ông Triết dù vẫn phải đồng
tình với chủ trương cho khai thác vì nó
đã được Đại hội X ra nghị quyết nhưng đã một mực phản đối
quyết liệt những gì ông Mạnh và ông Dũng
dành cho Trung Quốc. Cuộc đấu này đã diễn ra rất
căng thẳng trong tháng 3 và tháng 4 vừa rồi. Trong
BCT chỉ có 3 người tỏ rõ quan điểm phản đối những “vấn đề
Trung Quốc” trong sự kiện bô-xít Tây Nguyên
là ông Triết, ông Sang và ông Trương
Vĩnh Trọng; trong khi đó phía ủng hộ lại đến 5 người:
ông Mạnh, ông Dũng, ông Nguyễn Phú Trọng,
ông Hồ Đức Việt và ông Tô Huy Rứa; 7 người
còn lại thì không bày tỏ quan điểm rõ
ràng. Đây là tình trạng hiếm thấy đối với
sinh hoạt của BCT: thông thường các vấn đề được đưa ra xem
xét ở BCT thường được quyết định bỏ phiếu theo phe nhóm:
người ta sẽ bỏ phiếu cho những giải pháp nào thuộc phe
nhóm của mình vào lúc ấy chứ không
xem xét đến những yếu tố khác của giải pháp. Nhưng
lần này, đối với vấn đề bô xít Tây
Nguyên thì đã không diễn ra như vậy.
Dù chiếm thiểu số lúc ban đầu nhưng cuối cùng
những người phản đối việc tạo lợi thế cho TQ đã thành
công. Cuối tháng 4, BCT do ông Sang thay mặt
đã ký một thông báo về vấn đề này
trong đó loại trừ việc cho phép lực lượng lao động khổng
lồ của TQ trong các dự án khai thác đồng thời với
việc cho phép nước ngoài sở hữu cổ phần của các
doanh nghiệp được khai thác ở Tây Nguyên.
Bản thông báo này cũng đề cập đến một số vấn đề khác giúp
giải tỏa phần nào sức căng của dư luận, của các
nhà trí thức và các vị tiền bối. Trên
thực tế, ông Triết và ông Sang đã kín
đáo hậu thuẫn cho các tầng lớp trong xã hội
lên tiếng phản đối gay gắt vấn đề để tạo một áp lực lớn
lên những người chưa bày tỏ ý kiến trong BCT.
Không phải tự nhiên mà Tuổi Trẻ dám đưa một
phóng sự về lao động phổ thông TQ trên các
công trường Việt Nam, việc dừng loạt bài sau đó
là một bước lùi chiến thuật để bảo toàn lực lượng.
Tương tự như vậy, mọi người có thể thấy hàng loạt
các bài về bô xít Tây Nguyên
được đăng lên rồi bị gỡ xuống trên các báo
điện tử. Người đọc khá bức xúc về điều này nhưng
cách làm này đã đạt được hiệu quả trong
tình thế vừa qua khi mà cả Chính phủ (Bộ TTTT)
và Đảng (Ban Tuyên giáo TW) đứng về phe ủng hộ TQ,
thông tin đã đến được công chúng và
nhanh chóng loang tỏa đến hầu hết các phương tiện
khác trên mạng mà các lãnh đạo
các tờ báo vẫn có thể “nghiêm chỉnh chấp
hành” mệnh lệnh đục bỏ của Đảng và Chính phủ.
Còn nhớ, giữa tháng 2 vừa rồi, cách đưa các
bài kỷ niệm cuộc chiến biên giới 1979 chống TQ cũng phải
làm theo cách như vậy. Người của TQ nằm trong hàng
ngũ lãnh đạo từ trung đến cao cấp, đến cả chóp bu của
Việt Nam hiện nay, không ai có thể nói là
bao nhiêu, nhưng hầu hết đều cảm nhận được là rất
đông và sức ảnh hưởng rất lớn. Hãy xem cái
cách mà Bộ Công thương phản ứng sau khi có
kết luận của BCT về bô-xít Tây Nguyên
thì rõ. Thứ trưởng Lê Dương Quang xuất hiện ngay
trước báo chí chỉ khoảng 1 tuần sau khi BCT ra kết luận.
Phát biểu của ông ta có ý qui chụp đối với
ý kiến của các nhà khoa học, ngụ ý rằng
đó là những lời lẽ của các thế lực thù
địch. Thái độ hằn học này thể hiện sự bực tức của TQ
vì đã chưa đạt được trọn vẹn ý đồ của mình
trên vùng đất Tây Nguyên của Việt Nam. Sự việc
đang nóng hổi mới đây – cũng chính Bộ Công
thương lập ra trang web với tên miền của Chính phủ Việt
Nam để cho TQ tha hồ thể hiện quan điểm của TQ về chủ quyền của
Hoàng Sa, Trường Sa bằng những tên gọi và giọng
điệu hoàn toàn của TQ – cho thấy TQ đã thọc
sâu vào bộ máy và nhân sự của
chính quyền nước ta như thế nào. Bộ Thông Tin
Truyền Thông cũng cho thấy nhiều biểu hiện phục vụ đắc lực cho
TQ, nhưng chúng ta sẽ nhắc đến vấn đề này vào một
dịp khác, với nhiều cơ quan của Đảng và Chính phủ
khác nữa.
Trở lại cuộc đấu giữa
ông Triết và ông Sang với ông Mạnh và
ông Dũng về vấn đề bô-xít Tây Nguyên.
Ngoài việc khôn ngoan sử dụng áp lực của các
tầng lớp trong xã hội, ông Triết đã thành
công trong việc chống “Trung Quốc hóa” nhờ có sự
hậu thuẫn của các lực lượng quân đội. Ông Triết
đã được anh cả Văn (tên thân mật của Tướng
Giáp) ủng hộ và nhờ đó đã mau chóng
kết chặt được với những vị trí quan trọng trong quân đội,
từ trung ương đến các quân khu địa phương. Nhờ vậy
ông Triết đã có thể thể hiện và thực hiện
những quyết định quan trọng của mình khá độc lập. Nhiều
người biết rằng sự liên kết giữa ông Triết và
ông Dũng thời gian qua mang tính tình thế, nếu
ông Triết không có cách tách khỏi (hay
dựa vào) sự liên kết này thì sẽ nhanh
chóng đánh mất uy tín của mình trước đa số,
không chỉ trong dân chúng mà cả trong
các lực lượng của nhà nước. Nhưng điều quan trọng
là chính vụ bô xít Tây Nguyên
đã đưa ông Triết đến một thời cơ để tạo ra lực lượng
và sự ủng hộ cho mình. Người ta đang bàn đến một
khả năng ông Triết và ông Sang sẽ “tái hợp”
để hình thành nên một thế lực mạnh, tạo ra một thế
trận mới về quyền lực trong BCT sau khi hai ông “đoàn kết”
để chống “Trung Quốc hóa” vụ bô-xít Tây
Nguyên. Nếu điều này xảy ra thì chắc chắn sẽ
là một cột mốc đặc biệt đánh dấu sự xoay chuyển và
chia rẽ đường lối trong Đảng.
Về phần ông Mạnh
và ông Dũng, với lực lượng ủng hộ hùng hậu
lúc ban đầu có lẽ hai ông đều bất ngờ trước kết quả
cuối cùng diễn ra bất lợi đối với mình. Lo sợ trước
làn sóng phản đối ngầm và cả phản đối ra mặt trong
quân đội, cả hai ông đã tổ chức đến thăm Tướng
Giáp nhân dịp chiến thắng Điện Biên Phủ để hy vọng
gỡ lại phần nào sự khinh xuất và xem thường ảnh hưởng của
vị Tướng già, anh cả của quân đội. Ông Dũng sau khi
đã phớt lờ bức thư của Tướng Giáp về bô-xít
Tây Nguyên thì giờ phải xuất hiện trước truyền
hình hứa hẹn sẽ tiếp thu kỹ các ý kiến của cụ.
Còn ông Mạnh thì đã phải dằn lòng
xuống để đi thăm Tướng Giáp dù ông ta chẳng
thích thú gì. Ông ta đã rất
khó chịu nói với các trợ lý của mình
khi xem một phóng sự cũng phát vào dịp đó
trên VTV ca ngợi “hơi quá” cá nhân và
uy tín của cụ Giáp. Trong chuyến đi vừa rồi, tôi
có nói chuyện với một vị tướng ở Quân khu 5,
ông này bình luận về 2 chuyến thăm của ông
Dũng và ông Mạnh đến nhà Tướng Giáp vừa rồi
bằng 2 chữ: “lố bịch”. Tình thế này cũng đặt ông
Mạnh và ông Dũng vào thế bất lợi khi làm
việc với Nhật.
Việc tập trung vào mục
tiêu rất ngắn hạn để chứng mình lời khẳng định kinh tế sẽ
phục hồi vào tháng 5 của ông Dũng đã
tiêu tốn những khoản tiền khổng lồ làm gia tăng thâm
hụt dẫn đến cạn kiệt ngân khố, trong khi đó những khoản
tiền phải trả để mua vũ khí sắp đến hạn cũng chẳng hề nhỏ.
Ngân sách đã và đang rất cần những khoản
tiền khổng lồ. Số tiền mà TQ hứa sẽ ứng trước cho việc khai
thác bô-xít đã không xảy ra vì
những đòi hỏi của TQ đã chưa đạt được đầy đủ. Con số
này đến hiện nay vẫn còn rất bí mật, nhưng tờ Wall Street vừa đưa ra con số
rằng Việt Nam nói cần hơn 15 tỷ đô để đầu tư cho việc khai thác và mong muốn được
nhận trước gần hết số tiến này. Chắc chắn rằng TQ sẽ chưa chịu
chấp nhận kết quả hiện giờ và sẽ tiếp tục ra đòn. Nhưng
trước mắt chính quyền đang đứng trước một tình thế ngặt
nghèo về tài chính. Chuyến đi Nhật của ông
Mạnh cuối tháng 4 chỉ mới thực hiện được những cam kết mang
tính nguyên tắc, phải chờ cụ thể hóa sau chuyến đi
Nhật sắp tới của ông Dũng. Nhật hiện nay đã nắm trong tay
đặc quyền đối với nền kinh tế VN nhờ hiệp định tư do song phương
ký hồi đầu năm nhưng tới hiện nay vẫn chưa hề xúc tiến
đẩy mạnh đầu tư. Vốn ODA đã được nối lại cho các dự
án cũ đang chạy, còn những dự án mới dù
đã cam kết nhưng họ vẫn đang kéo dài lấy lý
do đảm bảo các thủ tục chống tham nhũng mà Quốc hội Nhật
yêu cầu phải đảm bảo. Chưa thể đoán được Nhật sẽ ra
đòn thế nào trong cuộc cờ này sắp tới.
Cho dù kết quả thế
nào thì cũng chẳng thay đổi được hình ảnh của đất
nước. Chúng ta có thể hình dung hình ảnh
của đất nước mình trước Nhật, trước Trung Quốc giờ đây
chẳng khác gì Lào trước Việt Nam. Liên tục
trong vòng chỉ vài tháng, hết người đứng đầu Đảng,
nhà nước, Chính phủ Lào thì đến đoàn
quân sự, đoàn kinh tế của Lào vào VN.
Chúng ta cũng nghe những tuyên bố VN ca ngợi tình
đoàn kết với Lào, ca ngợi các vị lãnh đạo
của Lào nhưng chắc có lẽ cái tốt nhất mà
Lào nhận được trong lòng dân chúng VN
là sự thương hại. Nói như thế thật đáng buồn nhưng
đó là sự thật và phải nhìn vào sự
thật thì mới hy vọng có thể tìm được điều
gì đó làm cho nó tốt hơn. Lòng
dân đang sắp sôi lên. Cho dù đã
có những điều chỉnh nhưng không vì thế mà
bô-xít Tây Nguyên có thể lắng dịu.
Tôi nói chuyện với nhiều người thì họ nghĩ rằng kết
luận của BCT chẳng qua là “nghi binh” hoặc giả vờ để dân
chúng bớt bức xúc. Ngay cả khi tôi cố tình
giải thích sự điều chỉnh như vậy là tốt hơn rất nhiều
và nhiều vị lãnh đạo đã phải rất vất vả để đạt
được điều đó thì những người nói chuyện với
tôi vẫn tỏ thái độ hoài nghi, cho rằng trước sau
gì TQ cũng đạt được mục đích thôi. Càng
nói họ càng phẫn nộ. Thái độ đó dễ
dàng tìm thấy ở rất nhiều tầng lớp khác nhau, kể
cả giới bình dân ít hiểu biết sâu sắc. Một
giáo sư nói với tôi rằng điều ấy thể hiện
thái độ bài TQ của người Việt, nhưng cũng có vị
nói rằng nó thể hiện sự mất niềm tin vào
chính quyền. Cho dù thế nào thì cả 2 điều
này đều sẽ dẫn đến sự phân rã sâu sắc trong
xã hội và tinh thần chống đối gia tăng trong dân
chúng. Chúng sẽ khoét sâu những mâu
thuẫn trong xã hội đến một ngày sẽ trở thành một
cái huyệt mộ khổng lồ, với tác động cộng hưởng của những
yếu tố và tác động khác, sẽ dẫn đến những biến
động khó lường trước được – giống như Liên Xô
và các nước Đông Âu, CS bị chôn
vùi trong một đêm. Những người như anh 6 Phong và
anh 4 Sang nếu tiếp tục giữ quan điểm trong vấn đề bô-xít
Tây Nguyên này thì tất yếu sẽ dẫn đến việc
phải dựa vào dân, vào lòng dân chứ
không còn có thể dựa vào Đảng được nữa.
Bài hôm nay
dài quá rồi, hẹn các bạn sẽ đề cập đến những chi
tiết và khía cạnh đã được đề cập chưa rõ
trong những bài tiếp theo.
|
